Karayolu Taşımacılığında Teknolojik Kontrol Sistemleri Uygulamalarının Bireysel ve Davranışsal Etkileri

Günümüzde rekabet iş dünyasının reddedilemez bir gerçekliği haline gelmiştir. Küreselleşmenin de etkisiyle rekabet avantajı yaratmak isteyen işletmeler ve rekabet odaklı politikalarla ekonomilerini yönlendiren hükümetlerin etkileriyle günümüzde uluslararası ticaret hacmi giderek artmaktadır. Ancak işletmelerde olduğu gibi ulusal ekonomiler bağlamında da kontrolsüz ve aşıra büyüme bir takım sorunları ve özellikle maliyetleri de beraberinde getirmektedir. Üstelik birçok geleneksel sektördeki üretim dünyanın farklı noktalarında benzer düzeyde maliyetle gerçekleştirilebildiği bir Dünya’da yaşamaktayız. Bu durumda maliyetleri düşürmek yoluyla rekabet avantajı elde etmeye çalışan tüm organizasyonlar gözlerini öncelikle lojistik faaliyetlere dikmektedir. Lojistik deyince de en büyük maliyet kalemi olarak taşımacılık, özellikle de içlerinde en maliyetli olarak bilinen kara yolu taşımacılığı gelmektedir. 

Küresel pazarlarda yaşanan bu rekabette kendisine düşen rolü üstlenen lojistik sektöründeki işletmeler ise emek yoğun yapıları ile bir yandan müşterilerine en iyi hizmeti sunmaya gayret gösterirken diğer taraftan ise destekledikleri tedarik zincirlerine en uygun toplam maliyeti sunmaya çalışmaktadırlar. Bu kapsamda lojistik ve taşımacılık sektöründeki işletmeler maliyetlerini minimize etmek üzere bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeleri takip etmekte, müşteri beklentilerine maksimum düzeyde hizmet edecek yeni teknolojilere yatırım yaparak rekabet avantajı kazanmaya çalışmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, teknoloji tabanlı kontrol sitemleri ile yeni rekabet avantajı kazanmaya çalışan işletmeler, doğal olarak çalışanlarının da teknolojik gelişime uyum sağlamasını istemektedirler. 

Yani konu dönüp dolaşıp en alt düzeydeki çalışanlara, biraz daha özelleştirirsek şoförlere kadar gelip dayanmaktadır. İşletmelerin, çalışanlarının teknolojik gelişmelere uyum sağlaması yönündeki talepleri ise çalışanlar üzerinde iş yükünün artması ve sürekli olarak izlendiğinin bilinmesi gibi negatif gelişmeler yaratabilmekte ve bu durum, stres ile bağlantılı olarak performansları olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Özellikle, karayolu taşımacılığında geliştirilen teknoloji tabanlı kontrol sistemleri arasında yer alan araç/sürücü takip sistemleri, karayolu yük taşımacılığında çalışan sürücülerin sürekli gözetim altında tutulmasına imkan tanımaktadır. 

Şüphesiz ki teknoloji genel olarak, bir iş yaparken işin gerektirdiği makine malzeme ve bunların kullanılmasını içeren bilgiler bütünüdür. Dolayısıyla bir iş kolundaki uzman çalışan işini en iyi şekilde yapabilmesi için gerekli teknolojileri kullanmak zorundadır.  

Bilindiği üzere günümüzün en önde gelen ve her alanı etkileyen teknolojisi bilgi ve iletişim teknolojileridir. Bu teknolojilerin zaman içinde gelişimiyle, teknoloji tabanlı kontrol sistemlerini kullanarak rekabette üstünlük kazanmaya çalışan işletmeler bir yandan da örgüt performansını artırmak amacıyla çalışanlarının iş tatmini, motivasyon ve bireysel performanslarına önem vermek durumundadırlar. Ancak, işletmelerin bu faktörlerin işleyişini ne derece kurum bünyesine kazandırdıkları ve çalışanların beklentilerini karşılamada ne kadar başarılı oldukları merak konusudur. 

Bu bağlamda, işletmeler tarafından kullanılan kontrol amaçlı her yeni teknolojinin örgüte rekabet avantajı sağlayacağı öngörülürken bu avantajın çalışan üzerinde stres ve performans kaynaklı olumsuz etkileri olabileceği de değerlendirilmelidir. 

Lojistik sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, özellikle son yıllarda karayolu taşıma modunda yüklerin doğru zamanda doğru adrese teslim edilmesi amacıyla geliştirilen, rakiplerine karşı rekabet avantajının yanı sıra, zaman ve maliyet tasarrufu sağlayan teknoloji tabanlı araç / sürücü takip sistemlerini kullanmaktadırlar.  

Bu sistemler sayesinde işletmeler hizmet verdikleri coğrafyada, araçların konum ve adres bilgilerini gerçek zamanlı takip edebilmekte, sürücünün güzergah üzerindeki zaman kayıplarını tespit edebilmekte, aracın yakıt tüketimi ve kontrolünü inceleyebilmekte, sürücünün araç kullanım performansının takibi sayesinde yakıt maliyetlerinde avantaj sağlayabilmekte, araç ve sürücü performansını eş zamanlı ölçebilmekte, araçların duraklama sürelerini ve hız sınırlarını izleyebilmekte, sürücü ile anlık iletişimi sağlayabilmekte, aracın yakıt depo seviyesi gibi bir çok kontrolü anlık olarak takip edebilmektedirler.  

İşletmelere bu boyutta takip ve kontrol hizmetini sağlayan teknolojik gelişmeler, bir yandan da özellikle kara taşımacılığında ulusal ve uluslararası yollarda taşımacılık faaliyetini tüm sorumlulukları ile üstlenen sürücülerin işletmeden uzak oldukları ve neredeyse yaşam alanları haline gelen araçlarında izlenmelerini de sağlamaktadır. 

Yapılan araştırmalar göstermektedir ki, bir işletmede çalışan bireyler için belirlenen hedeflerin ve kullanılan teknolojilerin işletme hedefleri ile örtüşmesi performansı olumlu yönde etkilemektedir. Bu kapsamda, teknolojik değişimin iş gören üzerindeki yabancılaşma, yetersiz hissetme gibi etkilerini bertaraf edecek eğitim, bilgilendirme ve ikna çalışmaları yapılması özel bir önem arz etmektedir. Dolaysıyla gerek teknoloji değişim süreçlerinde gerekse teknolojik kontrol sistemleri uygulamalarında başarının ve sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla çalışanlarına örgütün önemli bir parçası olduklarını sürekli hissettirmeli ve çalışmalarının sonuçlarının işletme için önemini vurgulayarak onların performansını sürekli yükseltmeye çalışmalıdır. 

Yakın zamanda 547 uzun yol sürücüyle gerçekleştirdiğimiz bir araştırma sonucuna göre teknoloji kullanımının bireysel performans, iş tatmini ve motivasyon üzerine olumlu etkileri olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bilgiler ışığında evlerinden ve iş yerlerinden uzakta çalışarak gelirlerini kazanan çalışanların teknoloji kullanımının faydalarını görmüş olmalarının, konuyla ilgili bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarının yapılmış olmasının bu konudaki olumsuzlukları ortadan kaldırdığı ortaya çıkmıştır. 

Sonuç olarak bir yandan verimlilik artırma gayreti içerisindeyken bu verimliliği yaratacak personelin iş tatmini ve motivasyonunu ihmal etmek keskin bir bıçak gibidir dersek çok da hatalı bir ifade kullanmamış oluruz. Özellikle şoförlerin uzun seferlerde evleri gibi gördükleri araçlarının içlerine kadar girerken onların yapılan uygulamanın sonuçları hakkında eğitilmesi, bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi beklenen verimliliği daha da yukarıya çıkartabilecektir. 

Hepinizin yükü bol, yolu açık olsun. 

Dostçakalın.