Zombi Şirketler

Son yıllarda finans dünyasında sıkça duyulan “zombi şirket” kavramı, ekonominin görünmez tehlikelerinden biri olarak öne çıkıyor. Peki, zombi şirketler tam olarak ne anlama geliyor ve ekonomiye etkileri ne kadar büyük? Bu yazıda, bu kavramın detaylarına inerek hem tanımını hem de yarattığı sonuçları ele alacağız.

Zombi şirket, temel olarak faaliyetlerini sürdürmekte zorlanan, ancak iflas etmeyen ve varlığını devam ettiren şirketler olarak tanımlanıyor. Finansal açıdan bakıldığında, bu şirketler borçlarını karşılamakta zorlanır, kâr etme kapasitesi düşüktür ve genellikle sadece faiz ödemelerini gerçekleştirebilir. Yani, yeni yatırımlar yapamaz, büyüyemez ve piyasadaki rekabet gücü zayıftır.
Ekonomistlere göre zombi şirketlerin en belirgin özelliği, “yaşayan ölüler” olarak nitelendirilebilecek finansal durumlarıdır. Normal şartlarda piyasadan çekilmeleri gerekirken, çeşitli nedenlerle varlıklarını sürdürebilirler. Bu durum hem kaynakların verimsiz kullanılmasına hem de piyasada rekabetin zayıflamasına yol açar.

Her ne kadar “zombi şirket” tabiri olumsuz çağrışımlar yapsa da bu şirketlerin kuruluşunda farklı amaçlar olabilir. Genellikle kriz dönemlerinde veya ekonomik belirsizlik ortamlarında, iflas etme riski olan şirketlerin devlet destekleri veya bankalardan sağlanan düşük faizli krediler sayesinde hayatta kalması sağlanır. Bu durum, işsizliği önleme, bölgesel ekonomik dengeleri koruma veya stratejik sektörleri ayakta tutma gibi sosyal ve ekonomik hedeflerle ilişkilendirilebilir.
Bununla birlikte, bazı zombi şirketler bilinçli olarak uzun süre düşük performansla faaliyet gösterebilir. Örneğin, kurucular veya yatırımcılar, şirketi elden çıkarmadan önce mümkün olan en uzun süre yönetimden kar elde etmeye çalışabilir. Bu tür şirketler, kısa vadede istihdamı korusa da uzun vadede piyasa verimliliğini düşürebilir.

Zombi şirketlerin ekonomiye olan etkisi iki yönlüdür: kısa vadeli faydalar ve uzun vadeli riskler.
Kısa vadede, zombi şirketler istihdamı korur ve ekonomik çalkantılarda krizlerin derinleşmesini önler. Özellikle ekonomik daralma dönemlerinde, birçok kişi işsiz kalmaktan kurtulabilir. Ayrıca, devlet teşvikleri ve kredi destekleriyle, bazı kritik sektörler zarar görmeden faaliyetlerini sürdürebilir.

Ancak uzun vadede, zombi şirketler ekonomiye ciddi zararlar verir. İlk olarak, kaynakların verimsiz kullanımına yol açarlar. Bankalardan veya devlet desteklerinden sağlanan finansman, gerçekten büyüme potansiyeli olan şirketlere aktarılmak yerine, finansal olarak sürdürülemez şirketlere harcanır. Bu durum, sermaye piyasasının etkinliğini azaltır ve genel ekonomik büyümeyi yavaşlatır.
İkinci olarak, zombi şirketler rekabeti bozar. Piyasa standartlarının altında hizmet veya ürün sunan bu şirketler, sağlıklı ve verimli şirketlerin pazara girmesini engelleyebilir. Sonuç olarak, inovasyon ve üretkenlik düşer; tüketiciler için seçenekler sınırlanır ve fiyatlar dengesizleşebilir.
Üçüncü olarak, finansal sistem üzerinde baskı oluştururlar. Bankalar, riskli zombi şirketlere kredi vermeye devam ederek, portföylerindeki riskleri artırır. Bu durum, ekonomik krizlerin tetikleyicisi olabilir ve finansal istikrarı tehdit eder.

Ekonomistler ve politika yapıcılar, zombi şirketlerin uzun vadeli olumsuz etkilerini azaltmak için çeşitli stratejiler öneriyor. Bunların başında iflas süreçlerinin etkin hale getirilmesi geliyor. Şirketlerin mali açıdan sürdürülemez durumdayken piyasadan çekilmesi, kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlar.
Bunun yanında, kredi ve teşvik politikalarının gözden geçirilmesi de kritik bir önlem olarak öne çıkıyor. Bankaların ve devlet desteklerinin, sadece gerçek büyüme potansiyeli olan şirketlere yönlendirilmesi, ekonomik verimliliği artırır. Ayrıca, şirketlerin yönetim ve finansal şeffaflık kurallarına uyum sağlaması, zombi şirket olma riskini azaltabilir.

Sonuç
Zombi şirketler, ekonomik sistemin görünmez ama ciddi tehditleri arasında yer alıyor. İlk bakışta istihdamı koruma ve sosyal dengeyi sağlama gibi olumlu işlevleri olsa da uzun vadede verimlilik kaybı, rekabetin zayıflaması ve finansal istikrarsızlık gibi sorunları beraberinde getiriyor.
Ekonomik büyümenin sürdürülebilir olması için, zombi şirketlerin doğru yönetilmesi ve piyasa disiplininin sağlanması hayati öneme sahip. İş dünyası ve politika yapıcılar, kısa vadeli faydalarla uzun vadeli riskleri dengelemek zorunda. Aksi takdirde, “yaşayan ölüler” olarak adlandırılan bu şirketler, gelecekte ekonomik büyümenin önündeki en büyük engellerden biri haline gelebilir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
Zaferozcivan59@gmail.com