Eylül 2025 Ciro Endeksleri

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Eylül 2025 Ciro Endeksleri verileri, ekonomideki genel aktivitenin 2025’in üçüncü çeyreğinde dengeli bir büyüme çizgisi izlediğini gösteriyor. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörlerini kapsayan toplam ciro endeksi, Eylül 2025’te yıllık bazda yüzde 68,4 artış kaydederken, aylık bazda da yüzde 2,1 oranında artış gösterdi. Bu veriler, iç talepteki canlılığın yanı sıra hizmet sektöründeki genişlemenin ekonominin lokomotifi olmaya devam ettiğini ortaya koydu.

Genel Görünüm: Ciro Endeksinde Güçlü Seyir

TÜİK’in açıkladığı veriler, toplam ciro endeksinde son bir yılda istikrarlı bir artış eğilimi olduğunu teyit ediyor. 2025 yılı boyunca hem sanayi üretiminde hem de perakende satışlarda görülen genişleme, bu tabloyu destekler nitelikte. Eylül ayı itibarıyla endeksin genel düzeyinde yaşanan yükseliş, özellikle enerji, gıda, ulaştırma ve perakende gibi alt kalemlerdeki canlılığın etkisiyle şekillendi.
Ekonominin dört ana sektöründen gelen katkı incelendiğinde; sanayi ciro endeksi yıllık bazda yüzde 60,1, inşaat ciro endeksi yüzde 95,3, ticaret ciro endeksi yüzde 67,5 ve hizmet ciro endeksi yüzde 72,8 oranında artış kaydetti. Bu sonuçlar, ekonominin yalnızca üretim cephesinde değil, hizmet kanadında da güçlü bir genişleme eğiliminde olduğunu gösteriyor.
Aylık bazda ise toplam ciro endeksindeki artış, ağustos ayına göre yüzde 2,1 olarak kaydedildi. Bu sınırlı artış, mevsimsel etkilerin belirginleştiği bir dönemde dahi iç talebin devam ettiğini yansıtıyor. Özellikle yaz sezonunun sonuna denk gelen eylül ayında turizm, lojistik ve perakende faaliyetlerindeki canlılık, endeksin düşüşe geçmesini engelledi.

Sanayi ve İnşaatta İvme Korunuyor

Sanayi sektöründe, özellikle imalat sanayi kaynaklı ciro artışı dikkat çekiyor. Enerji maliyetlerindeki görece istikrar, ara malı üretiminde toparlanma ve ihracat talebindeki ılımlı artış, sanayi cirosunu destekledi. Makine, kimya, gıda ve otomotiv gibi alt sektörlerde görülen toparlanma, sanayinin ciro endeksini yüksek tutan temel unsurlar arasında yer aldı.
İnşaat sektörü ise yılın üçüncü çeyreğinde belirgin bir toparlanma ivmesi yakaladı. Eylül 2025 itibarıyla inşaat ciro endeksinin yüzde 95’i aşan artışı hem kamu yatırımlarının hızlanması hem de konut projelerinde yeniden canlanmanın etkisiyle gerçekleşti. Özellikle kentsel dönüşüm projeleri, altyapı yatırımları ve bölgesel kalkınma projelerinin etkisiyle inşaatta hem ciro hem de istihdam göstergeleri pozitif yönde seyretti.
İnşaatta maliyet artışlarının bir önceki aylara göre yavaşlaması, sektördeki cirosal büyümeyi destekleyen bir diğer etken oldu. Özellikle çimento, demir-çelik ve hazır beton fiyatlarındaki istikrar, projelerin daha öngörülebilir hale gelmesini sağladı.

Ticarette Perakende Dinamizmi Ön Planda

Eylül 2025 verileri, ticaret sektörünün Türkiye ekonomisinin temel taşı olmaya devam ettiğini ortaya koydu. Ticaret ciro endeksindeki yüzde 67,5’lik artış, özellikle motorlu kara taşıtları, akaryakıt, dayanıklı tüketim malları ve gıda perakendesi gibi alt sektörlerdeki canlılıktan kaynaklandı.
Ticaret cirosundaki bu güçlü performans, tüketici güven endeksinde gözlenen sınırlı toparlanma ile uyumlu bir görünüm sergiliyor. Hane halkı gelirlerindeki kısmi artış ve kredi kartı harcamalarındaki genişleme, perakende cirolarını destekleyen başlıca unsurlar olarak öne çıktı. Ayrıca e-ticaret kanalındaki genişleme, özellikle hizmet ve perakende alt kalemlerinde cirosal artışın sürekliliğini sağladı.
Eylül ayında turizm sezonunun son etkileriyle birlikte konaklama, yeme-içme ve taşımacılık sektörlerinde de yüksek ciro artışları kaydedildi. Bu durum, ticaret ve hizmet endekslerini birbirini destekleyen iki dinamik hale getirdi.

Hizmet Sektöründe Çift Haneli Büyüme

2025’in genelinde hizmet sektörü, Türkiye ekonomisinin büyüme yönünü belirleyen en güçlü bileşenlerden biri olmayı sürdürdü. Eylül ayı itibarıyla hizmet ciro endeksinin yıllık bazda yüzde 72,8 artması, iç talebin ve hizmet ihracatının güçlü seyrine işaret ediyor. Özellikle lojistik, bilgi teknolojileri, ulaştırma, konaklama ve danışmanlık hizmetleri gibi alanlarda ciro artışı dikkat çekici düzeyde gerçekleşti.
Bu artış, küresel tedarik zincirlerinin yeniden şekillenmesi ve Türkiye’nin bölgesel hizmet merkezi olma yönündeki stratejisinin sonuçlarını da yansıtıyor. Dijital hizmetler, e-ihracat ve uzaktan hizmet sunumu gibi yeni iş modelleri, hizmet sektöründeki genişlemeyi yapısal bir dönüşüme dönüştürmüş durumda.

Makroekonomik Yorum: Dengeli Büyüme, Kontrollü Fiyatlar

Eylül 2025 ciro endekslerinin genel değerlendirmesi, ekonominin geniş tabanlı bir toparlanma içinde olduğunu ve üretim-hizmet dengesinin korunduğunu gösteriyor. Sanayi ve inşaatta fiziksel üretim artarken, ticaret ve hizmetlerdeki talep kaynaklı büyüme eğilimi devam ediyor. Bu tablo, 2025 yılının üçüncü çeyreğinde büyümenin hem arz hem de talep yönlü unsurlarla desteklendiğini ortaya koyuyor.
Öte yandan, ciro artışlarının önemli bir kısmının fiyat etkisi taşıdığı da unutulmamalı. Enflasyonun görece yüksek seyrettiği bir dönemde nominal ciro endekslerindeki artışın, reel büyümeyi tam olarak yansıtmayabileceği uyarısı yapılıyor. Ancak TÜİK’in aynı döneme ilişkin sanayi üretimi ve perakende satış hacmi verileri, reel anlamda da büyümenin sürdüğüne işaret ediyor.
Para politikasındaki sıkı duruş, finansal koşullardaki kademeli iyileşme ve iç talebin dengelenmesi yönündeki adımlar, ciro endekslerindeki istikrarlı artışın sürdürülebilir hale gelmesini sağlayabilir.

Sonuç: Canlı, Ancak Temkinli Bir Ekonomik Denge

Eylül 2025 ciro endeksleri, Türkiye ekonomisinin üretim, ticaret ve hizmet kanallarında güçlü bir performans sergilediğini, ancak bu büyümenin dengeli bir zeminde ilerlediğini gösteriyor. Sanayi ve inşaatın reel üretim tarafındaki hareketliliği, ticaret ve hizmetlerin cirosal genişlemesiyle birleştiğinde ekonomide canlı bir tablo oluşmuş durumda.
Buna karşın, iç talepteki canlılığın fiyat istikrarı üzerindeki potansiyel etkileri dikkatle izlenmeli. 2025 son çeyreğinde küresel enerji fiyatları, kur oynaklığı ve finansman koşullarındaki değişim, ciro endekslerinin yönünü belirleyecek temel unsurlar olacak.
Sonuç olarak, Eylül 2025 ciro endeksleri Türkiye ekonomisinin dayanıklılığını ve çok yönlü büyüme kapasitesini bir kez daha ortaya koyuyor. Bu tablo, 2025 yılı genelinde sürdürülebilir büyüme hedeflerine ulaşılması açısından umut verici bir zemin sunuyor.

ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
Zaferozcivan59@gmail.com